Sami Altınay’ın Üsküp Rehberi

Üsküp Balkanlar’da yer alan en önemli Osmanlı yerleşim yerlerinden biri. Özellikle son yıllarda tüm gezginlerin Balkanlara olan ilgisinden Üsküp de nasibini almış durumda. Şehre giden Türk turist sayısında son yıllarda büyük artış var. Tabi şehre olan bu ilginin en büyük nedenlerinden biri Üsküp gezilecek yerler listesinde bir çok Osmanlı eserinin de bulunuyor olması.

Vardar Nehri üzerine kurulu olan Üsküp’te şehri iki parçaya ayırabiliriz. Üsküp gezilecek yerler listesinin en önemli noktalarından olan Taş Köprü şehri iki önemli parçaya ayırıyor. Köprünün bir tarafında Yeni Üsküp olarak adlandırılan bölge varken diğer tarafta ise Türklerin yoğun olarak bulunduğu Türk Çarşısı yer alıyor. Üsküp gezilecek yerler listesinde yer alan tüm önemli Osmanlı eserleri bu çarşı tarafında yer alıyor.

MAKEDONYA MEYDANI: Makedonya Meydanı, 18.500 metre kare ile Üsküp’teki en büyük meydandır. Vardar Nehri’nin yanındadır. Şehir merkezindedir ve festivaller, kültürel ve politik olaylar burada düzenlenir. Makedonya’nın Yugoslavya’dan ayrılışı burada duyurulmuştur. Meydandaki yenileme çalışmaları 2000 lerin başından beri devam etmektedir. Makedonya Meydanında büyük bir Makedonya bayrağı, Gotse Delçev ve Dame Gruev heykelleri ve Büyük İskender Heykeli görülebilir.

BÜYÜK İSKENDER HEYKELİ: Büyük İskender Heykeli (Warrior on a Horse ya da Alexander the Great) ve Çeşmesi Makedonya Meydanı’nda bulunur ve belki de Üsküp’ün en ünlü sembolüdür. Resmi olarak dile getirilmese de Büyük İskender’i tasvir ettiği düşünülür. Büyük İskender Heykeli, Makedonya Cumhuriyeti’nin 20 yılı anısına Floransa’da yapılmış ve 8 Eylül 2011 tarihinde tamamlanmıştır.

piratesonshore.com’dan alnmıştır

TAŞ KÖPRÜ: Üsküp Taş Köprü (Stone Bridge), Makedonya’nın başkenti Üsküp’de Vardar Nehri üstündedir. Osmanlı köprüsüdür. Üsküp Taş Köprü, Fatih Sultan Mehmet köprüsü olarak da bilinir.Köprü, Üsküp’ün sembollerinden biri olarak düşünülür ve şehir bayrağında yer alır. Üsküp Taş Köprü, Makedonya Meydanı ile Eski Çarşıyı birbirine bağlar.

MUSTAFA PAŞA CAMİ: Mustafa Paşa Cami (Mustafa Pasa Mosque) Üsküp’te yer alan en güzel İslami yapılardan biridir. 1492 yılında Sultan Selim’in veziri Mustafa Paşa tarafından yapılmıştır. Oldukça güzel olan camide sonradan çok değişiklik ya da ekleme yapılmamıştır.

ÜSKÜP KALESİ: Üsküp Kalesi (Fortress Kale), Üsküp’ün en yüksek tepesindedir ve buradan şehir manzarası harikadır. Kalenin en eski kısmı günümüz sur duvarları içindedir. 121 metre uzunluğundadır ve Üsküp yakınlarındaki Taorion köyünde doğan Bizans İmparatoru Jüstinyen tarafından dışta büyük içte küçük taşlardan oluşan opus qvadrum stilinde inşa edilmiştir.

KAPAN HAN: Kapan Han (Kapan An) Osmanlı’dan kalma üç handan bir tanesi ve eski çarşıda bulunuyor. Zemin kat atlar ve tüccarların malları için kullanılırken birinci katta insanlar konaklıyordu. 15. yüzyılda inşa edilen Kapan Han günümüz de güzel bir restorana da ev sahipliği yapmaktadır.

spottedbylocals.com’dan alınmıştır.

DAVUT PAŞA HAMAMI: Davut Paşa Hamamı’nın (Daut Pasin Amam) 15. yüzyılın ikinci yarısında Doğu Rumeli veziri Davut Paşa ve hareminin ihtiyaçlarını gidermek için yapıldığına inanılır. Üsküp Taş Köprü’nün yanındadır. Davut Paşa ayrılmadan önce hamamı şehre bağışlamıştır.

SULU HAN: Sulu Han (Suli An), 15. yüzyılda İsa Bey tarafından yapılan bir Osmanlı hanıdır. İsmini Türkçe “su” kelimesinden alır. Bu isim büyük ihtimalle hanın yanından geçen küçük nehir nedeniyle seçilmiştir. Sulu Han, 2100 metre kare alanı kaplar.

KURŞUNLU HAN: Kurşunlu Han (Kursumli An), Osmanlı hanlarından ayakta kalan en büyük ve en güzel üç handan biridir. 16. yüzyılda Sultan III. Selim için çalışan bir bilim adamının oğlu olan Musledin Hoca tarafından yapılmıştır.

ÇİFTE HAMAM: Eski çarşıda yer alan Çifte Hamam (Cifte Hammam) 15. yüzyılda İsa Bey denetiminde yapılmıştır. Adından da anlaşılacağı üzere Çifte Hamam kadın ve erkek kısmı olarak iki bölümden oluşur. İki bölüm de oldukça benzerdir. 1915 yılına kadar hamam olarak kullanılan Çifte Hamam depremin ardından tamir edilmiş ve Modern Sanat Galerisi (Museum of Contemporary Art) olarak kullanılmaya başlamıştır.

MURAT PAŞA CAMİ: Murat Paşa Cami (Sultan Muratova Mosque) Balkanlardaki en büyük camidir. Sultanın bağışları ile yapıldı ve tamir, yenileme çalışmaları bile onun sorumluluğundaydı. 1537 yangınından sonra Sultan Süleyman bağış yaparken 1689 büyük yangını ardından tamir giderini Sultan III. Ahmet ödemiştir.

İSA BEY CAMİ: İsa Bey Cami (Gazi İsa Begova Mosque), 1475’de İsa Bey tarafından inşa edilmiştir. Selçuklulara ait Avrupa’daki tek camidir. İki kubbeli olması İsa Bey Camini farklı kılıyor. Caminin 5 tane avlusu var.

MAKEDONYA TAKI: Makedonya Takı (Porta Macedonia) 2011 – 2012 yılları arasında yapılan Üsküp’te Pella Meydanında bulunan zafer anıtıdır. 4.4 milyon Euro’ya mal olmuştur. Anıt, Makedonya’nın bağımsızlığının 20. yılı anısına yaptırılmıştır ve mermer oymalar ile Makedonya tarihi anlatılır. Hediyelik eşya dükkanının yanı sıra çatı katında düğün merasimleri düzenlenebilmektedir. Makedonya Takı, Üsküp 2014 isimli proje kapsamında inşa edilmiştir.

PARLAMENTO BİNASI: Parlamento Binası Viktor Hudak tarafından 1933 yılında inşa edilmiştir. Parlamento binasının çaprazında modern mimarinin en güzel örneği olan Şehir Hastanesi vardır.

FEODALİZM KULESİ: Feodalizm Kulesi (Feudal Tower), ana meydandadır. Ne amaçla ve ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Büyük ihtimalle savunma amaçlı kullanıldığı düşünülmektedir. Günümüzde hediyelik eşya dükkanı olarak kullanılmaktadır.

BEDESTEN: Bedesten, değerli eşyaların, ipek, baharat, mücevher, parfüm gibi şeylerin satıldığı eski çarşıdaki bir kısımdır. Geceleri kapıları kapalı tutulan bu bedesten Evliya Çelebi’nin yazdığına göre Şam’daki bedestenden sonra en büyük bedestendir. 1689 yangınında yok olmuştur ve Üsküp bu dönemde ticari önemini yitirmiştir. 17. yüzyılda daha küçük de olsa tekrar inşa edilmiştir.

SAAT KULESİ: Saat kulesi, Makedonya’daki her çarşıda bulunan bir şeydir. Çünkü Müslümanlar namaz vakitlerini takip ederek dükkanlarını kapatırlar. Ayrıca çarşılarda belli çalışma saatleri duyurularak adaletli kazanç sağlanmaya çalışılmaktadır. Saat kulesinin bir kullanım amacı da budur. Bu saat kulesi 16. yüzyılda yapılmıştır. Üsküp’teki diğer saat kulelerinde daha fazla İslami motifler taşır. Zaman içerisinde zarar görse de yenileme çalışmaları ile ayakta kalmıştır.

BEY KULESİ: Bey Kulesi (Bey’s Tower), Üsküp’teki en eski yapıdır. 17. yüzyıldan kalma kule 14 metredir. Savunma amaçlı inşa edilmiştir. Duvarları 1.5 metre kalınlığındadır. Bey Kulesi içerisinde Rahibe Teresa anıları ve Ulusal Müze dükkanı vardır.

ŞEHİR PARKI: Şehir Parkı, Üsküp merkezindeki büyük yeşillik alandır. Bir kısmında müze bulunurken içinde çeşitli anıtlar da vardır. Küçük gölleri, tenis kortları, lunaparkı, kafe ve restoranları, hayvanat bahçesi, özellikle yaz aylarında açılan gece klüpleri ve stadyum ile oldukça renkli bir parktır.

ARKEOLOJİ MÜZESİ: Arkeoloji Müzesi’nin inşası 2009 yılında başlamıştır ve hala devam etmektedir. Müze olarak hizmet vermesinin yanı sıra Ulusal Makedonya Cumhuriyeti Arşivi ve Anayasa Mahkemesine de ev sahipliği yapacaktır. Arkeoloji Müzesi, Vardar Nehri’nin doğu kıyısına inşa edilmektedir. 2012 Haziran itibariyle Arkeoloji Müzesi’nin içi bitmiştir.

ESKİ TREN İSTASYONU: Eski tren istasyonu, 1963 depreminde zarar görmüş olarak durmaktadır. 1938 yılında modern bir stilde Velimir Gavrilovik tarafından yapılmıştır. Günümüzdeyse küçük bir sanat galerisi ve Üsküp Şehir Müzesini burada görebilirsiniz

MAKEDONYA MÜCADELE MÜZESİ: Makedonya Mücadele Müzesi (Museum of the Macedonian Struggle), 2008’de yapılmaya başlanan ve 2011 yılında Üsküp’ün bağımsızlığının 20. yılı anısına açılan ulusal müzedir. Müze, Vardar Nehri, Arkeoloji Müzesi, Taş Köprü ve Makedonya Soykırım Müzesi arasında çok merkezi bir yerdedir. Makedonya Mücadele Müzesinde haydutların Osmanlı döneminde Türklerle olan ve 8 Eylül 1991’de Yugoslavya’dan bağımsız olana kadar olan süreyi kapsayan mücadele tasvir edilmektedir. Müzede 13 sergi bulunur ve son kısımda 1991 yılında bağımsızlık bildirgesinin orijinal hali görülebilir. Yunanistan’da da bir Makedonya Mücadele Müzesi bulunur ve farklı bir bakış açısı için iki müze de görülmeye değerdir.

DOĞA BİLİM MÜZESİ: Doğal Bilim Müzesi (Natural Science Museum), hayvanat bahçesi içindedir. 1920lerde Stanko Karaman tarafından yapılmıştır. Doğal Bilim Müzesi’nde botanik sergiyi, balık, sürüngen, kuş ve hayvan çeşitleri ile ilgili sergileri, entomolojik sergiyi ve benzer çalışmaları görebilirsiniz.

MAKEDONYA ULUSAL MÜZESİ: Makedonya Ulusal Müzesi (Macedonian National Museum & Icon Gallery) arkeolojik, tarihi ve etnolojik olmak üzere üç kısımdan oluşur. Yerel Makedon kıyafetlerini görmek için özellikle etnolojik kısmı görmelisiniz. Arkeolojik kısımda ise M.Ö. 5000 yıllardan 7. yüzyıla kadar olan objeler koleksiyonu vardır. Tarih kısmında en iyi fresklerin kopyaları görülebilir. Makedonya Ulusal Müzesi’nin içinde İkon Galerisi de bulunmaktadır. Ohrid koleksiyonu daha güzel olsa da İkon Galerisinde de 10. – 19. yüzyıllar arasında yapılmış değerli eserler vardır.

AZİZ BOGORODİCA KİLİSESİ: Aziz Bogorodica Kilisesi (St. Bogorodica) 1835 yılında Üsküp’ün katedral kilisesi olarak inşa edilmiştir. 1944 yılında faşistler tarafından yakılan Aziz Bogorodica Kilisesindeki önemli eşyalar da çalınmıştır.

AZİZ OHRİD KLİMENT KATEDRALİ: Aziz Ohrid Kliment Katedrali (St. Kliment of Ohrid Cathedral), Meryem Ana Katedrali’nin faşistler tarafından yakılmasının ardından Aziz Dmitrie Kilisesi’nin ihtiyacı karşılayamaması nedeniyle 1970 yılında yapılmıştır. Mimarı Slavko Brezovski, Ortodoks mimarisini yoğun olarak kullanan bir mimardı. Ana kubbedeki İsa freski 70 metre karelik alanı kaplar.

AZİZ SAVİOUR KİLİSESİ: Aziz Saviour Kilisesi (St. Saviour Church) küçük bir kilisedir. Mustafa Paşa Camine oldukça yakındır. Bahçesinde, Makedonya’nun bağımsızlığında önemli rol oynayan Goce Delchev’in mezarı bulunur. Aziz Saviour Kilisesi’nde ayrıca Delchev ile ilgili küçük bir müze de vardır. 19. yüzyılda inşa edilen kilise iç dizaynı ve ağaç oyma işleri ile meşhurdur. Aziz Saviour Kilisesi duvarlarında birinde güzel çizilmiş bir Adem ile Havva resmi de görülebilir. Kilisede yer alan ikonlar ise Bizans dönemini yansıtan çalışmalardır.

RAHİBE TERASA EVİ: Rahibe Teresa Evi (Mother Teresa House), burada doğup 18 yaşına kadar Üsküp’de yaşayan Rahibe Teresa’nın adını taşır. Ev, şehir müzesinden çok uzak değildir. Teresa’nın yaşadığı ev günümüzde ayakta değildir ama alanın ortasında güzel ve modern bir şapel bulunmaktadır. Rahibe Teresa Evi, açılışının ardından ilk üç haftada 12.000 ziyaretçiye ulaşmıştır. Kilisenin açılışına Makedonya Ortodoks Kilisesi ve Makedonya’daki Roman Katolik Kilisesi mensupları katılmıştır. Rahibe Teresa Evi’nde Rahibe Teresa ve ailesini resmeden heykel çalışmaları da görülebilir.

İSHAK BEY CAMİ: İshak Bey Cami (Ishak beg Mosque), bitpazarının sonundadır ve 15. yüzyılda Türk komutan İshak Bey tarafından yapılmıştır. Mavi çiniler ile süslü olan cami 1689 yangınında zarar görmüş fakat daha sonra çiniler olmadan yenilenmiştir. İshak Bey Cami yanında bulunan altı köşeli türbe yangında zarar görmemiştir ve çiniler hala burada görülebilir. Türbeler bağış yapanlar için inşa edilmiştir. İshak Bey’in türbesi de buradadır. Çiçek desenleri ve süslemeleri ile de tanınan caminin diğer adı Alayda Camidir.

YAHYA PAŞA CAMİ: Yahya Paşa Cami (Jahja Pasha Mosque), 1504 yılında Türk ordusundaki komutanlardan biri olan Yahya Paşa tarafından yapılmıştır. Yahya Paşa Camini diğer camilerden farklı kılan kubbe şeklindeki çatı yerine piramit şeklinde bir çatıya sahip olmasıdır. Üsküp’teki en yüksek minareye sahiptir, minaresi 50 metredir. Yahya Paşa Cami, 1. Dünya Savaşı sırasında Alman silah ve cephane üretim yeri olarak kullanılmıştır. Bahçesinde birçok türbe barındırır.

KUTSAL KURTULUŞ KİLİSESİ: Kutsal Kurtuluş Kilisesi (The Church of Holy Salvation), Üsküp Kalesi’nin doğusunda yer alan bir Ortodoks Kilisesidir. 16. yüzyılda inşa edilen kilisenin duvarlarında farklı sanat eserleri görülebilir. Batı kısmında kadınlar için bir sergi vardır. Kuzey kısmındaki duvardaysa 16. – 17. yüzyıldan kalma bir resim bulunmaktadır.

AZİZ DİMİTRİJA SOLUNSKİ: Aziz Dimitrija Solunski Kilisesi (St Dimitrija Solunski ) 1886 tarihli bir kilisedir. Oldukça yeni olmasına rağmen Ortodoks dünyası için önemlidir. Aziz Dimitrija Solunski ya da namı diğer Makedonya Ortodoks Kilisesinin önemi Bulgarların 2. Dünya Savaşı sırasında Meryem Ana Katedralini yakmalarından gelir. Bu olaydan sonra asıl katedral olarak kullanılmıştır.

MİLENYUM HAÇI: Milenyum Haçı (The Millennium Cross), Üsküp’te Vodno Dağı tepesinde bulunan 66 metrelik dünyanın en büyük haç anıtıdır. Milenyum Haçı, Hristiyanlığın dünyadaki ve Makedonya’daki 2000. yılı anısına yapılmıştır. 2002 yılında inşası başlayan haç, Makedonya Ortodoks Kilisesi, hükümet ve bağışlar ile inşa edilmiştir. 2008 yılında Makedonya özgürlük gününde haçın içine asansör eklendi ve açıldı. Sonrasında Milenyum Haçının yanına restoran ve hediyelik eşya dükkanı ilave edildi. 2011 yılındaysa 3.5 kilometrelik Milenyum Haçı Teleferiği hizmete açıldı.

GRADSKİ PARKI: Gradski Parkı, bir 19. yüzyıl yapısıdır. Özellikle yılın ılıman aylarında, ilkbahar ve sonbaharda oldukça popüler bir yerdir. Yürüyüş ve piknik yapmak için ideal olan Grandski Parkında Vardar Nehri kıyısında paten ve bisikletçiler için de yer var. Ayrıca park bünyesinde büyük bir spor salonu, tenis kortu ve küçük bir tiyatro sahnesi de mevcut.

RİSTİK SARAYI: Ristik Sarayı (Ristik Palace), Makedonya Meydanındaki sembol yapılardan biridir. Ristik Sarayı, Vardar Nehri’nin güney kıyısında ve Makedonya Meydanı’nın güneyindedir. 1926 yılında inşa edilen saray günümüzde iş hanı olarak kullanılmaktadır.

Kaynak: Gezipgördüm.com