Büyüleyici bir yolculuğun sonunda vardığım Rusya’nın Finlandiya sınırındaki Vyborg, 80 bin nüfuslu, bayrağı defalarca değişen, İkinci Dünya Savaşı sonunda Rusların elinde kalan, Avrupa’da hikâyesi birbirine benzeyen onlarca şehirden biri. Farkı ise Finlerden miras İskandinav mimarisi.
Burası için irice bir kasaba da denebilir. St. Petersburg’a 130, Finlandiya’ya 30-35 kilometre uzaklıkta olduğundan biraz yabancı duruyor ait olduğu topraklara. Doğu Slav/Rusya ve Fin/İskandinav sınır bölgesindeki bu bir zamanların “ortaçağ” Alman şehri, tarih boyunca birkaç kez el değiştirmiş.
Tekrar Fin kimliğine dönersek, Vyborg’un konumlandığı ve geçmişte Fin kabilesi Karelianların yaşadığı bölge ticaret merkeziymiş. İlk Vyborgkalesi, Üçüncü İsveç Seferi olarak adlandırılan dönemde, 1293’temareşal Torkel Knotsson tarafından kurulmuş. Knotsson’un halen şehrin en güzel binalarından birinin önünde görkemli bir heykeli var. Bu gidiş-gelişlerin ardından Sovyetler dönemindeVyborg’a ülkenin dört bir yanından getirilen insanlar yerleştirilmiş. Zaten bugün kentin nüfusunun önemli bölümünü halen bu insanlar oluşturuyor.
Bir zamanlar Fin şehri
İstasyondan çıkıp kıyıya paralel Vyborg Kalesi’ne doğru yürüyün, parkın bitimiyle kendinizi ara sokaklara, eski Vyborg’a atın. Kentin sürprizleri bu ara sokaklarda gizli. Ben önce bir düğüne şahit oldum, sonra bir binanın arka bahçesinde “babuşkalarla” sohbet ettim.
Eskiliğinden hiçbir şeyi kaybetmeyen sokaklar bunlar. Sıvaları dökülmüş, kapıları onarılmamış, pencereleri bakımsız. İlginç sokakları bırakıp köprüye doğru yürüdüğünüzde kentin değişen yüzüyle karşılaşıyorsunuz. Minik köprüyü geçip kaleye geldiğinizde müthiş, panoramik Vyborg manzarasına hazırlanın.
Kalenin içi küçük bir köyü andırıyor. Büyük ahşap kapılar, üzerinde büyük asma kilitler, demir parmaklıklı pencereler, parke taşlı minik yokuş, taş merdivenler sizi yuvarlak kuleye götürüyor. Yeniden, eskidesiniz! Kalenin etrafındaki patikalarda zaman anlamandan akıp gidiyor. Balık tutanlar, çimlere uzanan, banklarda oturan, kitap okuyanlar. Köprünün diğer tarafını canım hiç çekmiyor, kale turumu tamamlayıp, gerisin geriye eski şehre dönüyorum, aramızda küçük bir vedalaşma anı bu yürüyüş. Aklımda bir zamanların Fin şehri, İskandinav hatıraları var. Sanki ben Rus Vyborg’una hiç uğramamışım, benim için hiç varolmamış ya da.
Dönüş yolundayım, Vyborg’un önemli gelir kaynaklarının başında gelen kâğıt fabrikalarını görüyorum trenin penceresinden. Trenin içinde vagon vagon geriye yürüyorum. Vyborg’a dönebilecekmişim gibi. Hemen her kompartımanda soğutucuların içinde dondurma satan babuşkalar var. Bisikletli gençler, küçük çocuklar bile sanki o zamana ait.
O uzun ağaç koridorundayım yeniden. Güneş yavaş yavaş etkisini yitiriyor. Gökyüzü kızıllaşıyor. Solda büyük alışveriş merkezini gördüğümde, Vyborg rüyasından uyanıyorum. Yeniden St. Petersburg’dayım. Rüyalar sonsuza dek sürmez!
Görmeden dönmeyin
+Vyborg’un en önemli simgesi İsveç yapımı kalesi. Kale 1891-1894 arasında kapsamlı bir restorasyondan geçmiş.
+16. yüzyıl ortalarından kalma Fin mimar Avlar Aalto tarafından yapılan Viipuri Kütüphanesi, modern mimari tarihinde bir referans noktası.
+Turistlerin ilgisini çeken yerlerden biri de Lenin’in evi. Lenin, 1917 Şubat devrimi başarısızlığının ardından, Bolşevik devrimine yeniden hazırlık yaparken bu evde kalmış.
+Mon Repos, Batı Avrupa’nın en ferah ve geniş parklarından biri. Park 19. yüzyıl dönümünde Baron Ludwig Heinrich von Nikolay’ın emriyle oluşturulmuş, bahçe yapılarının çoğu mimar Giuseppe Antonio Martinelli tarafından tasarlanmış.
***
Levent Özçelik
